Bystrzyca Kłodzka. Zarys rozwoju miasta na przestrzeni wieków

     Dzieje Bystrzycy Kłodzkiej, niewielkiego dolnośląskiego miasta, sięgają początku XIV w. W 1319 r. otoczone już obwarowaniami pełniło ono rolę ważnego ośrodka w południowej części Ziemi Kłodzkiej. Jego mieszkańcy przybywali z ziem niemieckich i śląskich. Średniowieczna Bystrzyca miała układ typowy dla lokacji na prawie niemieckim, który doskonale widać do dziś.

     W kolejnych stuleciach rozwój Bystrzycy był zależny nie tylko od wydarzeń w tym pogranicznym regionie, ale i w sąsiadujących Czechach i na Śląsku. Ziemia Kłodzka i jej miasta przez wieki przynależały politycznie do Czech, a kościelnie do praskiego biskupstwa. Herb Bystrzycy pozostaje do dziś tego pamiątką. Wraz z Czechami miasto dostało się po 1525 r. pod władzę Habsburgów, a wraz ze Śląskiem podbitym w 1740 r. przez króla Prus, stało się częścią państwa Hohenzollernów.

     W historii Bystrzycy nie brakowało dramatycznych wydarzeń: wojen, zaraz i pożarów, ale zdarzały się także okresy rozwoju i dobrobytu. Stopniowo rosła liczba ludności, a w XIX w. Bystrzyca jako miasto powiatowe umocniła pozycję lokalnego ośrodka administracyjno-gospodarczego i kulturalnego. „Krótki wiek XX” przyniósł jednak i tu burzliwe zmiany. Miejsce wysiedlonych Niemców zajęli pod koniec lat 40. XX w. Polacy. Upadek komunizmu otworzył dla Bystrzycy nową epokę, niezwykle trudną ekonomicznie, ale też rozbudzającą aktywność w różnych dziedzinach.

     Książka jest drugim, poprawionym i poszerzonym wydaniem monografii autorstwa trojga historyków z Uniwersytetu Wrocławskiego, specjalistów historii Śląska: Stanisława Rosika, Małgorzaty Ruchniewicz i Przemysława Wiszewskiego. Jej podstawą są przede wszystkim różnorodne źródła archiwalne, prasa lokalna, materiały wspomnieniowe oraz dzieła dawnych badaczy przeszłości Bystrzycy i Ziemi Kłodzkiej. Na bogatą szatę graficzną składają się historyczne widoki miasta, utrwalone na dawnych grafikach, pocztówkach i fotografiach, plany, fotokopie najstarszych dokumentów i dzieł drukowanych, portrety czołowych osobistości, a także liczne współczesne zdjęcia najcenniejszych i najciekawszych zabytków miasta.

Spis treści

Wstęp do wydania II
Od autorów do wydania II
Słowo wstępne do wydania I
Od autorów do wydania I 

Najdawniejsze dzieje Bystrzycy Kłodzkiej na tle regionu (do początku XIV w.) Stanisław Rosik
W kręgu najdawniejszych wspólnot ludzkich
W dobie barbaricum
Między Czechami Przemyślidów a Polską Piastów – w Europie
Nad rwącą wodą… Zanim powstało Habelschwerdt
Hawelswerd, Habelswerde, Hawelswerde, czyli… Habelschwerdt
Zagadkowe początki miasta

Średniowieczna communitas (1319–1501) Przemysław Wiszewski
Jak powstało miasto
Polityka w mieście i dla miasta
Gospodarcze centrum okręgu
Miejska pobożność
Bystrzycka codzienność 

W epoce przemian (1501–1648) Przemysław Wiszewski
Nieco o ustroju miejskim
Różne oblicza reformy Kościoła
Rozkwit gospodarki
Życie w małym mieście, czyli nowożytna Bystrzyca
Klęska wielkiej wojny (1618–1648)

Dążąc do stabilizacji (1648–1742) Przemysław Wiszewski
Polityka i władza, czyli sztuka uników
Odbudowa miasta i jego gospodarki
Rekatolicyzacja
Pożary, zarazy i życie miasta 

Pruskie porządki (1742–1813) Przemysław Wiszewski
Między Habsburgami a Hohenzollernami
Rozwój hamowany przez los
Liczba mieszkańców Bystrzycy w latach około 1650–1809
Gospodarka
Katolicy i protestanci
Kształt miasta
W cieniu Napoleona 

Okres pokoju i rozwoju (1815–1914) Małgorzata Ruchniewicz
Odbudowa po wojnie i pożarach, Bystrzyca Kłodzka stolicą powiatu
Ludność miasta i jej zajęcia
Rozwój miejskiej infrastruktury i gospodarki w drugiej połowie XIX w.
Warsztaty rzemieślnicze, kantory kupców i fabryki zapałek
Miejskie finanse
Bystrzycka samorządność
Mieszkańcy Bystrzycy a wielka polityka (Wiosna Ludów, kulturkampf, wybory parlamentarne)
Mieszkańcy miasta przy urnach wyborczych
Rozwój demograficzny miasta do 1914 r.
Stowarzyszenia, związki, bractwa. Życie organizacyjne przed I wojną światową
Muzyczne pasje mieszkańców
Pisarze i badacze lokalnej historii
Oświata w murach miasta
Kwestie wyznaniowe 

Czas wojen i kryzysu (1914–1945) Małgorzata Ruchniewicz
Miasta jako zaplecze frontu Wielkiej Wojny
Powojenny kryzys
Miliony, miliardy, biliony marek…
Przełamanie kryzysu
Życie organizacyjne i towarzyskie
Rozwój infrastruktury i reforma oświaty
Wielki kryzys w małym mieście
Naziści w Bystrzycy
Budowa totalitarnego państwa
Prześladowania bystrzyckich Żydów
Gospodarka w trybach nazistowskiego rozwoju
Kultura w cieniu swastyki
Od zaplecza frontu po miasto okupowane (1939–1945)

Z Rzeszy Niemieckiejdo Polski Ludowej. Miasto w drugiej połowie XX w. Małgorzata Ruchniewicz
Narodziny Bystrzycy Kłodzkiej
Usunięcie niemieckich mieszkańców i tworzenie się nowej społeczności
Powstanie nowej administracji i rozwój życia politycznego
Życie kulturalne i religijne. Pierwsze organizacje
Stan miejskiej gospodarki w końcu lat 40. XX w.
Rozwój miasta w cieniu gospodarki nakazowo-rozdzielczej
Bystrzycki skok rozwojowy w latach 60. i 70. XX w.
Warunki życia ludności
Rzemiosło i przemysł w warunkach gospodarki centralnie sterowanej
Kryzysowe lata 80. XX w.
Aktywność polityczna pod nadzorem
„Odwilż” i kolejne polityczne zakręty z bystrzyckiej perspektywy
Od „Solidarności” do „okrągłego stołu”
Aktywność kulturalna w warunkach realnego socjalizmu

Bystrzyca Kłodzka w III RP (1989–2018) Małgorzata Ruchniewicz
Obywatele głosują.
Odrodzenie samorządności lokalnej i demokracji parlamentarnej
Dawne kłopoty i nowe ciężary
Kolejne reformy i ich skutki
Inwestycje i plany rozwojowe do 2006 r.
Druga dekada XXI w. pod znakiem inwestycji
Życie społeczno-kulturalne i sportowe ostatniego ćwierćwiecza

Małgorzata Ruchniewicz, Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski: "Bystrzyca Kłodzka. Zarys rozwoju miasta na przestrzeni wieków". Wydawnictwo Księży Młyn, Łódź 2018, wydanie 2 poprawione i rozszerzone. Okładka twarda, format 17 x 24 cm, stron 620, czarno-białe i kolorowe ilustracje