11 tom rocznika „Góry – Literatura – Kultura” zawiera obszerny wybór zróżnicowanych metodologicznie studiów i szkiców poświęconych dwóm nierozerwalnym kategoriom granicy i transgresji, rozpatrywanym w kontekście szeroko rozumianej problematyki górskiej. Geomorfologiczna specyfika naturalnych obszarów górskich sprzyja nadawaniu im różnorodnych znaczeń. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje przypisywana górom kategoria granicy, rozumianej zarówno w sensie dosłownym — topograficznym, jak i metaforycznym. Postrzeganie gór jako naturalnych granic delimitujących przestrzeń, oddzielających państwa, regiony, ale także wyznaczających granice biologicznej egzystencji żywych organizmów i granice ludzkiej odporności psychicznej wyzwala wobec nich postawy transgresyjne oraz prowokuje do nieustannych prób przekraczania owych granic.
W większość prac zamieszczonych w niniejszym tomie podjęto w związku z tym próbę nowego, w wielu przypadkach interdyscyplinarnego, spojrzenia na szeroko pojętą problematykę górską z perspektywy dialektyki graniczności i transgresyjności. Mają one zarówno charakter historyczny i przeglądowy, jak i zawierają diagnozy zjawisk współczesnych. Autorzy zebranych w tomie rozpraw reprezentują kilka pokoleń badaczy z różnych ośrodków naukowych — polskich i zagranicznych. Szkice niemieckojęzyczne zostały opublikowane równolegle w dwóch wersjach językowych — oryginalnej i w tłumaczeniu na język polski, co zdaniem Redakcji umożliwi ich lepszą recepcję w gronie polskich czytelników.
Spis treści:
- Ewa Grzęda, Wstęp
- Ewa Grzęda, Introduction
Dział I. Rozprawy, studia, szkice
- Jacek Kolbuszewski, Kilka uwag o dawnych wycieczkach na Śnieżkę w Karkonoszach
- Ewa Grzęda, Ponad horyzontem i poza ciałem — o dwóch wariantach transgresji w przestrzeni górskiej
- Ewa Kolbuszewska, Szczyt górski jako miejsce transgresji. Wersja romantyczna
- Jan Pacholski, Was man vom Grenzgebiet Riesengebirge erwartet und was womöglich überraschen kann / O oczywistych i nieoczywistych granicach karkonoskich
- Małgorzata Łoboz, „Z gór, gdzie dźwigali” — a słuchali w salonach. Zygmunta Krasińskiego transgresje na szczycie góry
- Renata Gadamska-Serafin, Góry Kaukaz jako wrota Orientu. Motywy orientalne w twórczości Tadeusza Łady-Zabłockiego
- Dorota Nowicka, „Czarodziejska góra” Tomasza Manna jako przestrzeń transgresji
- Justyna Bajda, Między impresją a Ideą. (Nie)zauważalne transgresje świetlne w tatrzańskiej poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera
- Jakub Żmidziński, Foki Szumejowego podróże do źródeł. Pępek ziemi w ujęciu Stanisława Vincenza
- Anna Pigoń, Gea Dobrzańska, „Z zakopańskich tchnień”. Pomiędzy fabułą a rzeczywistością
- Wiesław Aleksander Wójcik, „Ku Tatrom sie wróce”, czyli zakopiańsko-tatrzańskie transgresje w twórczości literackiej Mariana Maurizia
- Michael Wedekind, Von Grenzen und Abgründen: Berg- und Abgrenzungsdiskurse in ethnischen Konflikträumen / O granicach i przepaściach: dyskurs o górach i separacji na terenach objętych konfliktem etnicznym
- Patrice M. Dabrowski, Transgresyjna „europeizacja” karpackiej puszczy: rozwój uzdrowisk na Huculszczyźnie przed pierwszą wojną światową
- Katarzyna Tałuć, Zdobywanie, wędrowanie, obcowanie. Problematyka przekraczania granic w eksploracji gór na łamach prasy dwudziestolecia międzywojennego
- Małgorzata Misiak, „Na kołpaku gór” — rzecz o łemkowskiej tożsamości
- Justyna Matkowska, Romowie Górscy jako społeczność wielokulturowa karpackiego pogranicza
- Justyna Mokras-Grabowska, Sławoj Tanaś, Mit elitarności w turystyce kwalifikowanej. Przykład Tatrzańskiego Parku Narodowego
- Monika Witt, Przeżycie górskie jako rozmycie granic w „Nieuchwytnych szczytach” Victora Saundersa i „Czterech dniach słońca” Adama Skoczylasa
- Martina Gugglberger, Grenzen im Aufstieg. Berge als Transgressionsräume von Geschlechtergrenzen / Granice we wspinaniu. Góry jako przestrzenie transgresji granic płci
- Sven Ismer, Nina Peter, „Das alles ist Teil einer Reise zu sich selbst“ — Grenzerfahrungen als identitätsstiftendes Moment in zeitgenössischen Autobiographien von Bergsteiger*innen / „To wszystko jest częścią podróżydo samego siebie” — doświadczenia graniczne jako moment kształtujący tożsamość we współczesnych autobiografiach wspinaczy
- Agnieszka Straburzyńska-Glaner, Tatry i Zakopane w doświadczeniu Jerzego Żuławskiego
- Katarzyna Kastrau, Historia polskiego himalaizmu. Lodowi Wojownicy i ich wpływ na himalaizm światowy
- Szymon Makuch, Górski wehikuł czasu. Legenda Rogera Dodswortha w literaturze i kulturze
- Franciszek Rosiński OFM, Góry w ujęciu transcendentnym
Dział II. Noty i notatki
- Jacek Kolbuszewski, Halina. Nota w trzydziestą piątą rocznicę śmierci Haliny Krüger-Syrokomskiej
- Anna Pigoń, Gabriela Zapolska w Tatrach
- Małgorzata Łoboz, Nagrody 2017
Dział III. Recenzje
- Wielka księga fenomenów tatrzańskich (Małgorzata Łoboz)
- W Zakopanem śladami Henryka Sienkiewicza (Agnieszka Kuniczuk-Trzcinowicz)
- Mont Blanc zasłania cały widok (Jacek Kolbuszewski)
- Poetyckie olśnienia (Anna Pigoń)
- W sztambuchu Michała Jagiełły (Anna Pigoń)
- O zwiedzaniu rodzinnej wsi i o innych sprawach łemkowskich (Jacek Kolbuszewski)
Indeks nazw osobowych
Spis ilustracji
[red] Ewa Grzęda: "Góry Literatura Kultura, tom 11". Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2017. Okładka miękka, format 17 x 24 cm, stron 552, kolorowe o czarno-białe ilustracje
