Halowe kościoły z XIII wieku na Śląsku

Zobacz także:
Halowe kościoły z XIV wieku na Śląsku 
Halowe kościoły z XV wieku i pierwszej połowy XVI wieku na Śląsku 

     Pierwsze kościoły halowe na Śląsku zaczęto wznosić w 1 tercji XIII wieku (Wrocław, Oleśnica, Dzierżoniów). Były to kościoły parafialne o prostym układzie przestrzennym, na który składał się prostokątny bezwieżowy korpus oraz prostokątne prezbiterium.

     Halowy układ przestrzenny przyjęły po 1230 roku kościoły franciszkanów wrocławskich oraz cystersów w Henrykowie. Bryły kościołów zakonnych były bardziej rozbudowane. W kościele cysterskim po raz pierwszy zaplanowano prostokątne, trójnawowe prezbiterium z obejściem i wieńcem kaplic, całość zamierzano przesklepić...

     W 3 ćwierci XIII w. nadal budowano kościoły parafialne o prostokątnych prezbiteriach (Grodków, Kożuchów), a równocześnie zaczęto wznosić prezbiteria zakończone wielobocznie (Głubczyce, Racibórz). Nowym elementem stały się dwuwieżowe fasady (Głubczyce, Racibórz, Złotoryja). Wszystkie kościoły były przesklepione, żebra sklepienne spływały na służki lub wsporniki. Wiązki służek na ścianach i filarach nadawały tym kościołom charakter gotyku klasycznego, trwającego do końca stulecia.

     W 4 ćwierci XIII w. rozpoczęto budowę kościoła cysterskiego w Kamieńcu Ząbkowickim (od 1272 r.) oraz kolegiatę pw. św. Krzyża we Wrocławiu (1288–1295 – prezbiterium, transept i mury obwodowe dolnego kościoła). Obiekty te otrzymały rozbudowane układy przestrzenne o znacznej wysokości. Ich wnętrza o gładkich ścianach bez służek wyznaczyły początek nowego etapu gotyku – gotyku rozwiniętego, który panował na Śląsku w XIV w. 

[tekst z okładki książki]

Wydawnictwo składa się z dwóch części. W pierwszej opisane zostały typowe dla kościołów halowych cechy, jak konstrukcja, sklepienia, wnętrza, elewacje, filary, okna i portale. Tutaj znajduje się również porównanie kościołów halowych i bazylikowych. Druga część to katalog halowych kościołów z XIII wieku na Śląsku. Znajdziemy w nim opisy kościołów z takich miejscowości, jak: Dzierżoniów, Głubczyce, Grodków, Henryków, Kamieniec Ząbkowicki, Kożuchów, Lubsko, Oleśnica, Racibórz, Trzebnica, Wrocław, Ziębice i Złotoryja.

Spis treści:

Wstęp
Rzut i bryła
Konstrukcja i sklepienia
Wnętrza
Elewacje
Detale architektoniczne i rzeźbiarskie
   - Filary
   - Sklepienia i ich detale
   - Okna
   - Portale
Kościoły halowe na tle bazylikowych
Podsumowanie

Katalog halowych kościołów z XIII wieku na Śląsku

Dzierżoniów. Kościół parafialny pw. św. Jerzego
Głubczyce. Kościół parafialny pw. Panny Marii
Grodków. Kościół parafialny pw. Najświętszej Panny Marii, później pw. św. Michała Archanioła
Henryków. Kościół cysterski pw. Najświętszej Panny Marii
Kamieniec Ząbkowicki. Kościół cysterski pw. Najświętszej Marii Panny
Kożuchów. Kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny
Lubsko. Kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny
Oleśnica. Kościół parafialny pw. św. Jana Ewangelisty
Racibórz. Kościół parafialny pw. Panny Marii
Trzebnica. Kościół cysterski pw. św. Bartłomieja, kaplica pw. św. Jadwigi
Wrocław. Kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca, później pw. św. Elżbiety
Wrocław. Kościół parafialny pw. św. Andrzeja, później pw. św. Marii Magdaleny
Wrocław. Kościół pofranciszkańcki pw. św. Jakuba, później pw. św. Wincentego
Wrocław. Kolegiata pw. św. Krzyża
Ziębice. Kościół parafialny pw. Panny Marii, późnie pw. św. Jerzego
Złotoryja. Kościół parafialny pw. Najświętszej Panny Marii

Bibliografia
Summary
Zusammenfassung

Hanna Kozaczewska-Golasz: "Halowe kościoły z XIII wieku na Śląsku". Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2015. Okładka miękka, format 21 x 29,5 cm, stron 312, liczne kolorowe ilustracje, rzuty budowli