Wiodąca problematyka 13 tomu rocznika „Góry – Literatura – Kultura” dotyczy zjawiska idealizacji gór, analizowanego nie tylko w ujęciu historycznym, lecz także w kontekście współczesnym. Autorzy prezentowanych w tomie artykułów i szkiców, reprezentujący polskie i zagraniczne ośrodki badawcze, na problem idealizacji gór starali się spojrzeć z nowej perspektywy, niejednokrotnie przekraczając w obrębie prowadzonych dyskursów granice pojedynczych dyscyplin naukowych. Wśród nurtujących ich zagadnień pojawiło się kilka ważnych pytań: na ile fenomen idealizacji gór związany jest z ich ontologią i postrzeganiem góry w kategoriach archetypu i symbolu, a na ile stanowi nowy konstrukt kulturowy i wiąże się z powstaniem i upowszechnieniem pewnego typu gatunków literackich oraz rozwojem i spopularyzowaniem malarstwa pejzażowego? Jakie są faktory idealizacji gór; na ile mają one związek z rozwojem cywilizacji, ideami postępu, umasowieniem sportu i rekreacji (czy zjawisko idealizacji jest wobec nich wprost, czy odwrotnie proporcjonalne)? Jaki wpływ na ten proces miał rozwój sieci górskich kurortów i lecznictwa uzdrowiskowego oraz jakie znaczenie i jaki udział w zjawisku idealizacji gór mają kategorie estetyczne: piękna, wzniosłości, malowniczości i dzikości?
Oddając 13 tom rocznika „Góry – Literatura – Kultura” do rąk Czytelnika Łaskawego, mamy nadzieję, że niektóre z procesów kulturowych zachodzących zarówno na obszarach górskich, jak i w pewnym z nimi związku, dzięki szeroko zakrojonym badaniom humanistycznym, zostaną lepiej rozpoznane, co przyczyni się do niezwykle ważnej współcześnie rewaloryzacji więzi między człowiekiem a naturą, społeczeństwem a środowiskiem naturalnym.
Spis treści:
- Ewa Grzęda, Wstęp
- Ewa Grzęda, Introduction
Dział I. Rozprawy, studia, szkice
- Jacek Kolbuszewski, Uwagi o ontologii i estetyce drogi wspinaczkowej
- Andreas Bürgi, Idealisierung der Berge als Voraussetzung ihrer Kommerzialisierung: die fünf Highlights der Schweizer Alpen im 19. Jahrhundert / Idealizacja gór jako warunek ich komercjalizacji. Pięć głównych atrakcji Alp Szwajcarskich w XIX wieku
- Michael Span, Zwischen Analphabetismus und Büchern, die „verrückt machen“. Ein Werkstattbericht aus dem Projekt „Reading in the Alps. Book Ownership in Tyrol 1750–1800“ / Pomiędzy analfabetyzmem a książkami, które „ogłupiają”. Sprawozdanie warsztatowe z projektu „Reading in the Alps. Book Ownership in Tyrol 1750–1800”
- Veronika Faktorová, Krkonoše jako ideální horská krajina na konci 18. a počátku 19. století / Karkonosze jako idealny górski krajobraz na przełomie XVIII i XIX wieku
- Renata Gadamska-Serafin, Idealizacja gór w tekstach polskich i niemieckich „kaukazczyków” (Tadeusza Łady-Zabłockiego, Władysława Strzelnickiego, Mateusza Gralewskiego, Michała Andrzejkowicza-Butowta, Karola Kalinowskiego, Juliusza Strutyńskiego, Artura Leista)
- Ewa Kolbuszewska, „Sztuczne raje” — motywy i sposoby upiększania krajobrazu w literaturze i kulturze początków XIX wieku
- Maria Kościelniak, „Góry łopuszańskie” w twórczości Seweryna Goszczyńskiego
- Anja Burghardt, Gebirgs-Wege: Alpen- und Tatra-Impressionen in der polnischen Literatur des 19. Jahrhunderts / Górskie drogi. Impresje alpejskie i tatrzańskie w literaturze XIX wiekuMałgorzata Łoboz, „Tańczą góralczyki” i śpiewają. Idealizacja górali podhalańskich w wybranych realizacjach literacko-muzycznych XIX i XX wieku
- Jolanta Ługowska, Róża bez kolców Zofii Urbanowskiej — między „reklamą” a idealizacją Tatr
- Patrice M. Dabrowski, „Odkrywamy powtórnie Bieszczady”. Idealizacja gór w PRL-u i jej oddźwięk
- Anna Pigoń, Obraz gór w kobiecych narracjach o Tatrach do 1939 roku
- Corinne Geering, Zufluchtsorte in den Bergen: Die Bautätigkeit von Gebirgsvereinen und die Idealisierung der Karpaten in der Moderne / Miejsca schronienia w górach. Działalność budowlana towarzystw górskich i idealizacja Karpat w czasach nowoczesnych
- Anna Brzezińska-Winkiel, Kilka uwag o typografii Josefa Čapka w kontekście wspomnień z dzieciństwa spędzonego u stóp Karkonoszy
- Tomasz Przerwa, Odidealizowane? Góry w rozwoju sportów zimowych w Sudetach przed 1945 rokiem
- Ksenia Stanicka-Brzezicka, Ikonosfera kurortu górskiego. Przyczynek do studiów nad historią uzdrowisk śląskich w XIX i XX wieku
- Katarzyna Tałuć, Idealizacja gór w dyskursie prasowym lat międzywojennych
- Dorota Nowicka, „W górach jest wszystko, co kocham” — wyidealizowany obraz gór w materiałach promocyjnych i jego wpływ na odbiorców
Dział II. Noty i notatki
- Katarzyna Król, Apeniny we wspomnieniach Anieli Walewskiej
- Jan Pacholski, „Nasze śląskie Alpy”, a skały „jak ruiny Palmiry czy Persepolis” — albo różne optyki karkonoskich podróżopisarzy
- Ewa Grzęda, XXIV Festiwal Górski im. Andrzeja Zawady — statuetki za popularyzację kultury górskiej
Dział III. Recenzje
- Stanisław Vincenz i „piosnki anielskie” (Małgorzata Łoboz)
- Poematy fotograficzne Mieczysława Karłowicza (Łukasz Piaskowski)
- Separatysta gorczański wobec „podhalanizacji”. O życiu i dorobku Sebastiana Flizaka (Maria Kościelniak)
- Krzysztof Wielicki — człowiek urodzony we właściwym czasie (Krystyna Heska-Kwaśniewicz)
Indeks nazw osobowych
Spis ilustracji
[red] Ewa Grzęda: "Góry Literatura Kultura, tom 13". Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2019. Okładka miękka, format 17 x 24 cm, stron 404, czarno-białe i kolorowe ilustracje
